Truyện Kể Về Các Trạng Việt Nam

Lịch sử khoa cử Nho học nước ta kể từ khoa thi đầu tiên năm Ất Mão (1075) đến khoa thi cuối cùng được tổ chức vào năm Kỷ Mùi (1919) trải qua 844 năm. Trong khoảng thời gian đó, các triều đại phong kiến đã mở được 185 khoa thi, lấy đỗ 2.898 vị đại khoa nhưng chỉ có 47 người giành được học vị Trạng Nguyên. Họ được người đời kính phục, ngưỡng mộ, xem là bậc đạo cao chức trọng, là khuôn mẫu cho các thế hệ sau soi vào học tập. Khi ra làm quan, tất cả các vị đều hết thảy phò vua giúp nước. Các vị Trạng Nguyên đã trở thành những danh thần, lương tướng đem trí tuệ và tài năng của mình cống hiến cho xã hội. Khi mất đi, họ để lại danh thơm muôn thuở, được triều đình truy tặng tước vị, được nhân dân lập đền miếu phụng thờ. Ngoài những ông Trạng thực sự có tầm bảng vàng đỗ đạt có năm tháng, có quê quán ghi rõ trong phần Khoa mục chí của sử sách các đời; ở nước ta còn có các Trạng không thuộc đệ nhất giáp hoặc đệ nhất danh ở kỳ thi Đình nhưng được dân gian phong và ghi nhớ qua các cổ tích thế sự. Mặc dù ngay tên gọi các Trạng này đọc lên cũng đã khác, khó tin song không dễ bãi bỏ, phủ nhận những giai thoại về học như Trạng Ăn, Trạng Cờ hoặc những nhân vật có thực được tô đậm và thêm thắt theo tình cảm, trí tưởng tượng của dân gian như Trạng Quỳnh, Trạng Lợn, Trạng Khiếu.